بررسی و مقایسه تحلیل های انقلاب مشروطه ی ایران با تاکید بر آدمیت، آجودانی، آفاری

دوره¬ی مشروطه در همه¬ی ابعاد دوره¬ای مهم و تأثیرگذار است. به دلیل همین اهمیت، بسیاری از متفکرین علوم انسانی به ویژ مورخین در پی تحلیل و بررسی زوایای مختلف آن دوره با رویکردهای گوناگون بوده¬اند. این تحلیل¬گران شناخت و فهم سیر تاریخی جامعه¬ی ایران پس از مشروطه را منوط به شناخت صحیح این دوره می¬دانند. این رساله در پی آن است تا با پاسخ به سوالاتی همچون این که چه تحلیل¬هایی در مورد این دوره وجود دارد و اساساً این تحلیل¬ها چه تفاوت¬ها و تشابهاتی با هم دارند با تأکید بر فریدون آدمیت، ژانت آفاری و ماشاءالله آجودانی به مقایسه و بررسی تحلیل¬ها و نظریات در این حوزه¬ی تاریخی بپردازد. پس از تشریح برخی حوزه-های نظری مرتبط با رساله، موضوعاتی در ارتباط با دوره¬ی مشروطه، چه قبل و چه بعد از آن، انتخاب گردیده و دیدگاه¬های مختلف در ارتباط با هر یک از آنها مورد مقایسه و بررسی قرار گرفته¬اند. آدمیت با تأثیر پذیرفتن از فضای تجددخواهی که چندگاهی پیش از مشروطه از سوی غرب به ایران وارد شده بود، بیشتر فعالیت علمی خود را صرف تبیین و تفسیر مشروطه و فکر آزادی¬خواهی و ساز و کار مدرنیت در ایران کرده است. وی به دلیل همین تأثیر پذیری، برای روشنفکران در ساحت مشروطیت مهمترین جایگاه را قائل است و آنان را پی¬جویان اصلی تغییر در ایران می¬داند. آجودانی در مهمترین اثر خود مشروطه¬ی ایرانی -که بررسی آراء وی در رساله مبتنی بر همین کتاب است- به نقد نگرش¬ها و نظریات پیش از خود می¬پردازد. این نگاه نقادانه هم شامل رویکرد مورخین به تاریخ تفکرات مذهبی و هم عملکرد روشنفکران در حوزه¬ی مشروطه و نگاه تحلیل¬گران به آنان می¬شود. آفاری با استفاده از تجربیات نظریه پردازان پیش از خود به یک تحلیلی چند جانبه -آن چنان که در کتاب انقلاب مشروطه¬ی ایران آورده است- باور دارد. وی بسیار متأثر از نظریات اجتماعی مدرن و به ویژه پسامدرن بوده است. اگر چه تأکید رساله در بررسی و مقایسه¬ی آراء بر سه متفکر مذکوراست، با این حال به تحلیل¬ها و روایات دیگر متفکرین از جمله نیکی کدی، لمبتون، ادوارد براون، هما ناطق نیز اشاراتی رفته است.